Mamuka Ashvetia

     მრავალ ქარტეხილს გადაუვლია ქუთაისელ ებრაელთა თავზე, მრავალი განსაცდელი გადაუ-ტანიათ, მაგრამ 1928 წლის 10 მაისი ყველაზე მძიმე თარიღი და შავი ფურცელია ქუთაისელ ებრაელთა ისტორიაში.

     ზუსტად 96 წლის წინ, 1928 წლის 10 მაისს ქუთაისს თავს დიდი უბედურება დაატყდა. დილის 11 საათზე, ებრაელთა ზედა სალოცავთან მცხოვრები ისხაკ ელიგულაშვილის სახლში ცეცხლ-მოკიდებულმა პრიმუსმა იფეთქა. ხანძარმა ძლიერი ქარის წყალობით სწრაფად იმძლავრა და ცეცხლის ალში გაეხვია ქალაქის ერთ-ერთი უძველესი უბანი. დღისით, მზისით იწვოდა კერძო სახლები და სახელმწიფო დაწესებულებები. (მათ შორის მსროლელთა დივიზიის კუთვნილი შენობა.)

   წყალს რიონიდან ეზიდებოდნენ მანქანებით, ტაჭკებით, თულუხჩებით. ხანძრის ლოკალიზაციის მიზნით სასწრაფოდ აყარეს ქვაფენილი. ცეცხლის ალმა თავის არეალში მოაქცია შაუმიანის, გელათის, აზერბაიჯანის, კლარა ცეტკინის, ინტერნაციონალის და ჯაფარიძის ქუჩები.

ირგვლივ სიცხის, მტვრის ალმური ტრიალებდა.

      ხანძარს გადარჩენილი მოსახლეობა პანიკაში ჩავარდა. მათი ცრემლები, ხმამაღალი ტირილი და წივილ-კივილი ერთმანეთში ირეოდა. შიშისაგან გზააბნეულებმა არ იცოდნენ საშველად ვისთვის მიემართათ. თუ რაიმე გადაურჩა ხანძარს, ყველაფერი ქუჩაში უწესრიგოდ ეყარა. აქა-იქ აკვანში ჩაკრულ ჩვილ ბავშვებსაც ნახავდით. საღამოს ხანძარმა იკლო. მეორე დღეს გამთენიისას ნახანძრალი, გადამწვარ-გადაბუგული უბანი შემზარავი სანახავი იყო.

     ღია ცის ქვეშ დარჩენილი მოსახლეობის დიდი ნაწილი, მათ შორის ჩვილბავშვიანი დედებიც, შველას ითხოვდნენ. ხანძარმა ოთხასზე მეტი მოსახლის საცხოვრებელი შეიწირა. დაიღუპა 10 ადამიანი. 300 მძიმედ დაშავდა. რამდენიმე კი ფსიქიურად დაავადდა.

   ხანძრის ლოკალიზებაში ფაქტიურად მთელი ქალაქი ჩაერთო. განსაკუთრებით თავი გა-მოიჩინეს უმცროსმა მილიციონერებმა: ვალოდია ყიფიანმა, ივანე ფაღავამ, ნიკოლოზ ჯუღელმა, დავით ქუთათელაძემ, სერგო მანაგაძემ, აკაკი კუჭუხიძემ და სხვებმა...

    უსახლკაროდ დარჩენილი მოსახლეობა შეასახლეს ქალაქის სკოლებში, საავადმყოფოებსა და კერძო ოჯახებში. ყოველგვარ სახსარს მოკლებულად მიიჩნიეს 808 პირი.

  ქალებისთვის გამოიყო 800 მანეთის ტანსაცმელი, კაცებისთვის - 690 მანეთის, ხოლო ბავშვებისთვის, - 600 მანეთის.

      დღიურად მათ გამოსაკვებად კი სულზე 6 შაური, რაც თვიურად უდრიდა 7272 მანეთს.

დიდი იყო სახელმწიფოს და განსაკუთრებით ქუთათურების თანადგომა გაჭირვებაში მდგომი ებრაელებისადმი.

    40 ობოლი და ღარიბი ბავშვი თბილისში გადაიყვანეს განათლების სახალხო კომისარიატის განკარგულებაში. ქალაქში შემქნილი საქველმოქმედო ფონდის და უცხოეთიდან შემოდინებული ფულის საშუალებით სწრაფი ტემპებით დაიწყო კერძო სახლების მშენებლობა და ხანძრიდან ერთი წლის შემდეგ შაუმიანმა ახალი ცხოვრება დაიწყო.