“სამტრედია – ცნობილი სამტრედიელები” – ფეისბუკი 21.3.2022

      შამუელ მოძღვრიშვილი – ქართველი ებრაელი პოეტი. დაიბადა 1913 წელს, სამტრედიის რაიონის დაბა კულაშში, ქართველი ებრაელის ოჯახში. სევასტოპოლის ბრძოლების მონაწილე. გარდაიცვალა 66 წლის ასაკში. (1913 – 1979) ქვემოთ წააიკითხავთ მის ბრწყინვალე ლექსებს.

 

 

                              მუხავ !

მუხა გადარჩენილხარ მრავალ ქარიშხალს,

ჰყვავი, შრიალებ რტონამეხარი,

მაგ შენს ფესვებთან გულმა მანიშნა,

ჯეჯილს ეტრფი და სოფელს შეხარი.

განთიადივით ცაში მაღლდები და

გრძნობ სიცოცხლეს ფოთლის ხმაურში.

თუ გეწვევიან მზეში ბალღები,

ხალიჩასავით ჩეროს გაუშლი.

შენ ჯმუხ ტოტებზე, როგორც თითებზე,

ითვლი გაფრენილ საუკუნეებს,

მღერით იღამებ, მღერით ითენებ,

თავზე მტრედები დაგღუღუნებენ.

ძველი დროება გემახსოვრება,

გემახსოვრება რტოც მოკვეთილი,

ჯერ არ ყოფილა კაცის ცხოვრება

ასე ლამაზი, ასე კეთილი.

მინდვრის მქარგველებს ალვებს ადარებ

და თავს იწონებ წყაროს სარკეში,

განთიადიდან განთიადამდე

სამყაროს მწყობრი სუნთქვა ჩაგესმის.

დგახარ, მუხლები აღარ გეღლება,

შემოგღიმიან ბლები, კაკლები,

მხრებზე სხივების წვიმა ეღვრებათ

და ირწევიან, როგორც აკვნები.

მთიდან გიცქერენ დილის ნისლებით

ითქოს გაშალა ფრთები ციცარმა,

და მე მგონია ლხენით ივსები,

ყანა რომ ვერცხლით გადაიცვარა.

ქვეყანა ისე შეგყვარებია,

ფესვებით მკერდში ჩახუტებიხარ,

ნორჩი მოძმენიც მწკრივში დგებიან,

ვით გუშაგები თავთუხებისა.

შენ ჯმუხ ტოტებზე, როგორც თითებზე,

ითვლი გაფრენილ საუკუნეებს,

მღერით იღამებ, მღერით ითენებ,

თავზე მტრედები დაგღუღუნებენ.

 

კარპატების მთებს შეერთო შენი ძვლები

ბიჭო, ოცი გაზაფხული შეგისრულდა

და ოცივე მამულს უძღვენ თაიგულად.

თუმცა ომმა სიჭაბუკე შეგისუდრა,

შენ მამულმა თავის ბურჯად დაგიგულა.

ყრმობის ცეცხლით შენთებიხარ მავთულხლართებს,

მშვიდობისთვის გზა სიცოცხლით გაგიკაფავს.

სიკვდილს თვალი ისე როგორ გაუმართე,

რომ სახელი ჟამმაც ვეღარ დაგიკარგა?

შენი სული მიუძღოდა ჯარისკაცებს,

მტრის ურდოებს გზა – გზა თვალებს უღამებდა,

მეგობრებმა გული ისე გაიკაჟეს,

რომ ტყვიებად გადაადნეს მწუხარება.

კარპატების მთებს შეერთო შენი ძვლები,

მოძმეს წყლული ცხელი სისხლით განუკურნე.

ყმაწვილიც კი მამაცობით შეიძლება

ხალხთა თვალში გამზიანდეს საუკუნოდ.

ვაჟკაცობით განთქმულია საქართველო,

ცას უმშვენებ, ვარსკვლავთ ოჯახს ემატები.

ავმა ქარმა, ბიჭო, ვეღარ გადაგვთელა

და დედაშენს საკოცნელად ენატრები.

ბიჭო, ომმა მეც გამიხმო ცალი ხელი,

წავიჩოქე ჩემი ქვეყნის საამბოროდ.

გამომყევი, ხეობაში მტკვარი გველის,

ვისაუბროთ და თუთუნი გავაბოლოთ.

დაგანახვებ ზურმუხტ მინდორს, ფირუზ ზეცას,

მხარე, ჩვენი გამომზრდელი, მოვიაროთ.

მყინვარს თეთრი ჩოხის კალთა აუკეცავს

და ქვეყანა ბაღს წააგავს მსხმოიარეს.

შენი მოსვლის სასო დედას მარად ჰქონდა,

შენს გმირობას ებჯინება, ვით ყავარჯენს,

შენი ნახვით მომჯობინდეს იქნებ ოდნავ,

რომ ტკივილებს შეუტიოს ქალმა მარჯვედ ?

გესმის ? ტყეში ჩიტთა გუნდი რარიგ ხარობს,

ვიღაც მოდის, ისმის კაბის შარიშური.

„იყავ გმირი, გმირი ხალხის შვილი ხარო“,

დედის მცნება კვლავ გულში გაქვს ჩანიშნული.

მამულისთვის შეგიწირავს სიჭაბუკე,

მყინვარივით დედის თავი დათოვლილა.

შენს სატრფოს კი ერთგულება ხშირად უქეს,

თვალმაყვალა ჯერაც რომ არ გათხოვილა.

ომის შემდეგ მიიწურა ოცი წელი,

მტვრადქცეული ცოცხალივით მენახვები,

ბიჭო, ხედავ ? ჩვენ გვიწევენ მოწიწებით

ჯიქნებსავსე მოშრიალე ვენახები.

​

ორი მუჭა მიწა

ორი ბელტი, ორი მუჭა მიწა,

ლეღვის ძირას ეგდო მწვანე ქოჩრიანი.

იქვე ჩრდილში, საწუთროზე მომჩივანი,

მოლის ნოხზე ორი კაცი იწვა

ორი ბელტი, ორი მუჭა მიწა,

ლეღვის ძირას ეგდო მწვანე ქოჩრიანი.

საუბრობდნენ კაცნი, სიტყვის ფიწალს

წამოსდებდნენ ხოლმე აზრის ბურბუშელას:

– სიკვდილს შემდეგ არ არსებობს ნუთუ შველა ?

არ ბრუნდება მიიცვლება ვინცა ?

ადამისძის არა ესმის იმ ცას ?

ცაა იგი თუ ლაჟვარდის ბურბუშელა ?

– ტყუილია, არ არსებობს ღმერთი !

– მაშ, სად არის უკვდავების დასაყრდენი ?

არც იმედი, სიზმარივით ასახდენი,

იმქვეყნიურ ქარებს აღარ ერთვის…

– ტყუილია, არ არსებობს ღმ-რთი !

– მაშ, სად არის უკვდავების დასაყრდენი?

– ორი ბელტი, ორი მუჭა მიწა,

წინათ იყვნენ კაცნი ლამაზქოჩრიანნი …

იქვე ჩრდილში, საწუთროზე მომჩივანი,

მოლის ნოხზე ორი კაცი იწვა.

ორი ბელტი, ორი მუჭა მიწა,

ლეღვის ძირას ეგდო მწვანე ქოჩრიანი.

 

               დამწვარი ვარდი

მე შენს დაკარგვას რა მწარედ ვდარდობ,

დაო, წუხილი სულისთქმას მიშლის.

ოცნებაში კი, დამწვარო ვარდო,

ის დღე ცოცხლდება, როდესაც იშვი.

ვერ მოვასწარი სიტყვის არჩევა,

ხმა მომაშველა ქართვლის ფანდურმა,

თურმე მამულმა შენი გაჩენა

ბულბულის ენით დაადასტურა.

შენს დაბადებას ხარობდნენ ხენიც,

მღეროდა წყარო, ქროდა ნიავი.

ნუთუ დასრულდა სიცოცხლე შენი,

ბუნებამ გახლო ხელი სიავის ?!

იქნებ გრიგალი თავადაც დარდობს,

რომ შემომემსხვრა ფრთებზე არწივი ?

ოჰ, მზენახულო მაისის ვარდო,

შენ ხომ ბუნების იყავ ნაწილი !

ეს ზეცა იყავ, ეს მიწა იყავ,

ხმას რომ მაფენდი გულზე ვარდებად,

როგორც მამული, შენი ხმაც მიყვარს,

მშვენიერების გამოცხადებავ !

შენი სახება მემახსოვრება,

მზისგან დამწვარი და ფერმიხდილი,

სიმღერა იყო შენი ცხოვრება

და ტრაგედია შენი სიკვდილი.

შენ დილის როლში თუ იყავ მაშინ,

მამულს – ამირანს სუნთქვა გადაეც,

ღრუბლებს არღვევდი ზღაპრული რაშით,

ხელში შეგაწყდა ელვის სადავე.

ნუთუ სიმღერა ჰაერში გაქრა,

ლამაზ თბილისში ვერ დაბრუნდება !

მხურვალე ხელი ბეჭებზე დაგკრა

და შეგიერთა დედაბუნებამ.

რამდენი კაცი შენს ხილვას ნატრობს,

რომ გინახულონ, სად მივასწავლო ?

იქნებ ღრუბელი შენა ხარ, ნატო,

სიმღერის ეშხით ცაში დამწვარო !

რომ მოჩანს ბუდე მერცხლებით სავსე,

ძვირფასო, იქნებ შენი გულია,

მაგ თვალთა ელვას მამულის ცაზე,

როგორც დღის ნათელს გადაუვლია !

წეღან ცხრათვალა მნათობი ვნახე,

მშვიდად შეცურდა ცის ლურჯ ფარჩაზე,

იქნებ სივრცეში გარიჟრაჟს აჰყევ

და მზედ დაჰნათი მამულს, ვაჩნაძევ !

იქნებ ამაოდ მაწუხებს დარდი,

ცოცხლობ, ვერ გხედავ, მე კი ვღონდები,

როგორც გაზაფხულს მაისის ვარდი,

სამშობლოს მუდამ მოაგონდები.

 

        სად არის ჩემი თეთრი მათარა ?

სად არის ჩემი გულუბრყვილობა ?

სად არის ჩემი განცდები ნაზი ?

რატომ ამტკივდა ასე ჭრილობა,

ვით ომის დაღი, მხარზე რომ მაზის ?

სად გაქრა ღვარად მომსკდარი ცრემლი,

წუხილი დიდი, ღიმილი მწარე ?

სად თვლემენ დღენი, მნგრეველნი, მწველნი,

თავს რომ დაატყდენ მშობლიურ მხარეს ?

სად არის ჩემი ბატალიონი ?

სადღა არიან მებრძოლი ძმები ?

ვგონებ, ახალი კავკასიონი

აიგებოდა იმათი ძვლებით.

სად არის ჩემგან ნასროლი ტყვია ?

სად არის ჩემი თეთრი მათარა ?

გულს, მგონი, ჯერაც არ შეუტყვია,

რომ დიდი ღელვა უკვე დამთავრდა.

სად არის ჩემი რუხი მაზარა,

ამღერებული გულით გამთბარი ?

ნეტავ, ის ბიჭი ხომ არ დამზრალა,

ნემსებს რომ ჩხვლეტდა მკაცრი ზამთარი ?

სად არის ბრძენი პოეტის წიგნი,

ერთი მასპინძლის ქალს რომ ვაჩუქე ?

სად გაქრა – მეთქი, ვით ტკბილი ფიქრი,

ჩემი ბავშვობა და სიჭაბუკე ?

სადღა არიან ის თაობები,

მე რომ მისწრებდნენ ადამის აქეთ ?

შეუწყვეტელი ჯაჭვი ომების

რად იწირავდა სიცოცხლის ნამქერს ?

სად მიიყუჟნენ ჰანგები ძველი,

გულისთქმა ხალხთა, ნათელი თვალთა ?

ვის დარჩა ცისკენ აწვდილი ხელი ?

ვის დააბერტყა მზემ ოქროს კალთა ?

სად არის სული აჯანყებული ?

სად არის ტრფობა ზეცის და მიწის ?

მე ყველაფერი ჩემში მეგულვის,

მე ყველაფრისგან აღვსილი ვიწვი.

მე ვიტვირთები აწმყოზე ფიქრით,

ვით დედამიწა მღელვარე ხალხით.

მე მომავლისკენ უშიშრად მივქრი

და მფლობს წყურვილი მომავლის ნახვის.

ვინ დააშორა მომავალს აწმყო ?

ვინ თქვა წარსულის გადავიწყება ?

აწმყო იქცევა მომავლის სამწყსოდ,

აწმყო წარსულის გულში იწყება.

 

               მზის ნაფლეთები

წაჰკიდებია ტყეებს ხანძარი,

ვისმენ რტოების იდუმალ ლიწინს.

კოცონის ფრთებზე მწვანე ტაძარი,

ნაშრომ – ნაღვაწი, უწყალოდ იწვის.

ფოთლის ღადარი მიწყივ მაღონებს,

მწამს, რომ სიმწვანე მოითხოვს შველას,

მაგრამ ფერთაცვლის უცვლელ კანონებს

ვერ შეცვლის ბრძენთა გონების ელვა.

ცა საფირონის თვალით დამცქერის,

მიღვივის ჟრჟოლა ამარტის ტეხვით

და სულში წვება ოქროს ნამქერი,

როგორც მშვენება ლომის და ვეფხვის.

მიწისძვრასავით ველი განსაცდელს,

მინდა ჭიდილის მორევში მოვყვე.

ერთფეროვნების საზღვარს გადავცდე,

ვით საოცნებო „ვეფხვი და მოყმე“.

მე ვხედავ, ფოთლებს მფარველობს მიწა,

გულში იხუტებს, ვით ჯარისკაცებს,

ვგონებ, ციური რისხვისგან იცავს

და ვეღარ ამჩნევს თავის სიმკაცრეს.

ფერების ცეკვის ვარ ამომცნობი,

ყვითელი ეშმის ტალღები მიტევს.

მე ფოთოლცვენის მიხმობს კოცონი,

გამოსაკვანძავს ვემსხვერპლო კვირტებს.

მე ვერ აღვსდგები, როგორც ფენიქსი,

გაქრება სულის უსაზღვრო ჯვარცმა,

-ამოდუღდება დიდი მერმისი

ჩემი ოცნების ხანძრების ნაცვლად.

მიწაზე ყრია მზის ნაფლეთები,

ჯიბეში ვიწყობ ქარვის ბარათებს.

მზე სიცოცხლისთვის თავგამეტებით

ჩემს აღზევებულ სულში ანათებს.

ჭადრის ფოთოლი აგდია კუნძზე,

როგორც მეგობრის ხელის მტევანი.

ომში მოხვეჭილ სიმძიმილს ვუძლებ,

გულს, რომ მიფატრავს, ვით სატევარი.

ანთია ირგვლივ კოცონი დიდი,

მიციალდება თვალში ალმასი.

სამსხვერპლოსაკენ სიმწვანე მიდის

და მსხვერპლთშეწირვა სუფევს ლამაზი.

სიცოცხლის ცეცხლის განცდა მენება,

აწ შემოდგომის ტყესავით ვიწვი.

თურმე საწუთროს მრავალ მშვენებას

კოცონზე გზავნის ძახილი მიწის.

 

          ფრონტელის ცხედართან

ფრონტს გადაურჩა, მაგრამ სიკვდილი

ათასი ცდითაც ვერ აიცილა.

აწ შავ ხავერდში წევს ფერმიხდილი

და თვალზე გვადგას ცრემლი ციმციმა.

ვფიქრობ, სიცოცხლე არის ზღაპარი

და ჰგავს წამწამთა დახამხამებას.

მზის ქვეშ ვეგზნებით, როგორც ლამპარნი,

ლხენის წამისთვის ვიტანთ წამებას.

ნუთუ სჯობია, ბრძოლა გვართობდეს,

ქარმა გვაფლითოს ტანისამოსი,

ერთ ხანს ვუმზიროთ მბრუნავ მნათობებს,

თუნდაც მერმისში გვფლობდეს ქაოსი ?

ჩვენი მოვლენა არის შემთხვევა

თუ ხორცშესხმისთვის დაშვრა კოსმოსი,

რომ შეგვაფხიზლოს დროდრო მეხებმა

და განვიცადოთ შიშიც მოსპობის ?

თუკი გავქრებით, რა გვემღერება,

რად ვეჭიდებით ტკივილს ონავარს ?

ნუთუ იმიტომ, მშვენიერება,

ვით ჩვენი პირმშო, შერჩეს მომავალს ?

ღვთიურ წესრიგში ხშირად ვეჭვდებით,

თითქოს მოვეცვათ ნისლებს რიჟრაჟში.

მთელი სამყაროს ანაბეჭდები

უნდა ჩაშალოს ჟამმა მიწაში.

გვამღვრევს საწუთრო მარტის ცასავით,

სულის სამრეკლოს რეკენ ზარები,

ლოდიც არ რჩება დაუხავსავი

და მაინც იმედს ვუხმობთ მგზავრები.

არ გვწამს არყოფნის გარდუვალობა,

ვგრძნობთ, აგვშორდება მეხი მუხთალი,

რომ შემოგვღიმებს შთამომავლობა,

თითქოს ამ განძით ვიყოთ უკვდავნი.

სადღაც მიგვაფრენს სუნთქვა ფრთამალი,

გვწაფავს ცხოვრების ორომტრიალი,

გვწადია შევქმნათ რამე წამალი,

აგვატანინოს დარდი ტიალი.

ზოგჯერ მადლობას ვუძღვნით განგებას,

ღირსი გაგვხადა ფერთა დანახვის

და მეგობრობის განცდის საქებრად

ფიქრი ბიბინებს, როგორც ბალახი.

გვტანჯავს, სიკვდილის შეუვალობას

რომ ეწირება კაცი კაცური,

წყაროთა, ვარდთა, ჩიტთა გალობა

მისი სისხლითაც იყო დაცული.

 

       სევასტოპოლის კატაკომბები

დაყრუებული იყო ბომბებით

სევასტოპოლის კატაკომბები.

შიგ შევიყოლე სულის გრიგალი

და დაცხრილული რუხი მაზარა.

გმინვა აღმომხდა წამით იმგვარი

კლდეთა ფესვები შეაზანზარა.

მიშუშდებოდა შავი კოპები

და მამხნევებდნენ კატაკომბები.

მანდ მიხვეწავდნენ ნასეტყვ ძალ – ღონეს,

როგორც სიცოცხლის ფერმკრთალ სტრიქონებს.

ახლა, როდესაც რამე მაღონებს,

იმ გვირაბების გმირებს ვიგონებ.

ბევრი ლაშქარი მოწყდა ომებით,

ვგონებ, ფიქრობენ კატაკომბებიც.

სხვადასხვა დროის ბრძოლის მნახველნი,

მათ ოცნებებში ვსხედვართ ინახად.

დიდი მომავლის წმინდა სახელით

თავგადასავლის ღადარს ვინახავთ.

როგორც ქალაქის მცველი ლომები,

იმზირებიან კატაკომბები.

ალბათ, ელიან ძველ – ძველ ნაცნობებს,

ნახტომებისთვის კვლავ ჩამუხლულნი.

ასე მგონია, მნათობთ ამცნობენ

უცნობ გმირობას მძლავრი ბუხუნით.

                 შამუელ მოძღვრიშვილი

     ლექსები წიგნიდან ,,დათოვლილი მაზარა”